Een vijver aanleggen brengt veel keuzes met zich mee. Het is een gevoelig ecosysteem waar micro-organismen, planten en vissen goed moeten kunnen groeien. Om een vijver te laten werken heb je een biologisch evenwicht nodig. Een veel gestelde vraag is: moet je vijversubstraat wel of niet gebruiken voor je vijver? Dit substraat kan een positieve bijdrage leveren aan de groei van waterplanten en de waterkwaliteit, maar het kan ook leiden tot problemen zoals troebel water en ophoping van vuil. Daarom is het goed om te weten wat vijversubstraat is, wat het doet en wanneer je het wel en niet moet gebruiken. Hier lees je alles wat je moet weten over vijversubstraat en in welke gevallen het wel of niet een goede keuze is.
Wat is vijversubstraat en waarom wordt het gebruikt?
Vijversubstraat is een speciale laag kleikorrels, (vulkanisch) gesteente of grind die je op de bodem van de vijver kunt leggen. Het is ontworpen om nuttige bacteriën een oppervlak te bieden waarop ze zich kunnen ontwikkelen. Deze nuttige bacteriën krijgen zo een habitat. Dit draagt weer bij aan de biologische filtratie en de afbraak van organisch materiaal in de vijver. Zo maak je je vijver minder afhankelijk van een pomp. Er zijn verschillende soorten vijversubstraat. Je hebt namelijk korrels van klei of lavasteen, die licht en poreus zijn. Deze stimuleren gezonde plantengroei, groei van micro-organismen en filtering van schadelijke stoffen. Maar je hebt ook substraat dat focust op een natuurlijke uitstraling.
Waarom gebruiken mensen vijversubstraat?
Veel vijverbezitters kiezen voor substraat om verschillende redenen.
Ondersteuning van plantengroei
Vijversubstraat draagt bij aan de plantengroei in je vijver omdat het een ideale basis is voor de wortels van veel planten. Dit poreuze gesteente biedt een stevige basis en een geschikte omgeving voor waterplanten om zich in te wortelen. Sommige planten, zoals waterlelies en moerasplanten, hebben een stabiele basis nodig om goed te groeien. Daarnaast kan het substraat voedingsstoffen vasthouden voor planten.
Biologische filtratie en waterzuivering
Vijversubstraat zorgt ook voor betere filtratie, wat er weer voor zorgt dat je water helder blijft. Op de poreuze oppervlaktes van het substraat kunnen nuttige bacteriën zich vestigen die dienen als natuurlijke filter. Deze bacteriën breken overtollige voedingsstoffen en schadelijke stoffen zoals ammoniak en nitriet af en dragen zo bij aan gezond water.
Natuurlijke uitstraling van je vijver
Een nieuwe vijver met een kale bodem van folie of beton kan er onnatuurlijk uitzien. Een laagje substraat als ondergrond kan dan bijdragen aan een meer natuurlijke uitstraling van je vijver.
Stimuleren van een goed biologisch evenwicht
Vijversubstraat helpt om het natuurlijke evenwicht van je vijver te stimuleren. In een vijver zonder pomp en filter kan substraat helpen om een stabiel ecosysteem te creëren. In het substraat gaan micro-organismen zitten die de waterkwaliteit verbeteren, zonder dat er kunstmatige filters nodig zijn. Zo kun je helder vijverwater hebben via volledig natuurlijke filtering.
Nadelen van vijversubstraat
Zoals je ziet heeft vijversubstraat veel voordelen, maar toch kan het in sommige gevallen juist problemen veroorzaken. Vijversubstraat brengt een aantal nadelen met zich mee.
Troebel water door substraat
Een veelvoorkomend probleem bij vijversubstraat is dat het vijverwater troebel wordt. Dit gebeurt meestal wanneer de substraatdeeltjes loskomen en in het water gaan zweven. Wanneer je kiest voor een te fijne korrelgrootte kunnen deze makkelijk oplossen en in het water gaan zweven. Sommige vissen, zoals koi en goudvissen, graven zich graag in de bodem van de vijver, waardoor het vijversubstraat ook los kan komen. Een (te) krachtige pomp kan hetzelfde effect veroorzaken. Bovendien is het belangrijk om je substraat goed af te spoelen voordat je het over de vijverbodem verspreidt. Zo voorkom je ook dat het substraat het vijverwater direct troebel maakt.
Ophoping van vuil en slib
Vijversubstraat kan vuil en organisch afval vasthouden, wat na verloop van tijd kan leiden tot een ophoping van slib. Dit kan de waterkwaliteit verslechteren en extra onderhoud vereisen. Een dikke laag vuil kan de zuurstofuitwisseling verminderen, wat schadelijk is voor het vijverleven. Daarnaast geeft het algen ook meer voedingsstoffen, waardoor het de algengroei bevordert. Bovendien kan een vuile vijverbodem een onaangename geur veroorzaken.
Moeilijker onderhoud
Een vijver zonder substraat is ook simpelweg makkelijker schoon te maken, omdat vuildeeltjes zich niet in de bodem ophopen. Bij een vijver met substraat blijft vuil tussen de korrels zitten, waardoor het lastiger is om de bodem schoon te houden. In sommige gevallen kan het ook nodig zijn om het substraat volledig te vervangen als het te veel vervuild raakt. Gebruik dus alleen substraat als je bereid bent om extra onderhoud te doen of als je wil dat je vijver op zichzelf een goed biologisch evenwicht behoudt.
Wanneer is vijversubstraat een goede keuze?
Vijversubstraat heeft dus verschillende voor- en nadelen, maar in sommige situaties kan vijversubstraat een uitstekende keuze zijn. Het helpt bij de groei van waterplanten, bevordert de groei van goede micro-organismen en zorgt voor helder water. Toch is het niet voor elke vijver geschikt.
Vijvers met veel vijverplanten
Wanneer je veel vijverplanten hebt, kan substraat een goede keuze zijn voor in je vijver. Voor een goede plantengroei moeten vijverplanten hun wortels namelijk kwijt kunnen in een stevige vijverbodem. Substraat biedt voor plantenwortels een stevige ondergrond. Substraat zorgt er niet alleen voor dat vijverplanten goed kunnen wortelen, maar het houdt ook voedingsstoffen vast die de planten nodig hebben voor een goede groei. Daarnaast voorkomt het ook dat planten losraken door waterstroming.
Ecologische vijvers zonder pomp of filters
In natuurlijke vijvers kan het helder houden van het water een uitdaging zijn. Substraat kan bij dit type vijver helpen door een stabiel ecosysteem te creëren. Hier breken goede bacteriën op natuurlijke wijze afvalstoffen af en wordt het water gefilterd zonder mechanische hulpmiddelen. Voor een goede groei van deze micro-organismen is substraat echter wel nodig.
Vijvers zonder al te veel verstoring
Sterke waterbeweging kan vijversubstraat loswoelen en het water troebel maken. Maar in vijvers met een lage watercirculatie blijft het substraat beter op zijn plek en kan het bijdragen aan een stabiel vijvermilieu. Ook kunnen bepaalde vissen, met name koi, het substraat van de bodem losmaken. Voor vijvers met een sterke pomp en veel koi is substraat dus minder geschikt.
Hoeveel substraat heb je nodig?
Hoeveel substraat je nodig hebt, wordt bepaald door de oppervlakte van je vijver en de dikte van de laag substraat.
Bepaal het oppervlak van je vijverbodem
Om te weten hoeveel liter substraat je nodig hebt, moet je eerst weten hoe groot je vijver is.
Voor een rechthoekige vijver:
Gebruik de formule:
Lengte (m) × Breedte (m) = Oppervlakte (m²)Voor een ronde vijver:
Gebruik de formule:
3,14 × (straal in meters)² = Oppervlakte (m²)
Kies de laagdikte van het substraat
Dunne laag (3-5 cm): Geschikt voor decoratieve doeleinden of een vijver zonder planten.
Standaard laag (5-10 cm): Aanbevolen voor vijvers met waterplanten.
Dikke laag (10-15 cm): Nodig voor diepgewortelde planten of biologische filtratie.
Wel of geen substraat in je vijver?
Ga je een nieuwe vijver aanleggen en wil je weten of je vijversubstraat moet gebruiken? Of overweeg je om vijversubstraat in je huidige vijver te doen? Dan moet je eerst nagaan of jouw vijver een geschikte omgeving is hiervoor. Substraat bevordert de groei van goede bacteriën en zuurstofplanten in je vijver. Het kan dus zorgen voor een gezonde vijver, maar het brengt ook verschillende nadelen met zich mee. Zo is een vijver met substraat moeilijker schoon te maken en kan het zorgen voor troebel water, vooral wanneer er ook koi in dezelfde vijver zwemmen. De keuze hangt dus af van jouw vijvertype en onderhoudsvoorkeuren!